Literatura tanatologiczna/podręczniki dobrej śmierci

[Kreuzgang]

Oglądam właśnie program publicystyczny w którym napomknięto o istnieniu owego zjawiska wydawniczego, kultywowanego podobno do XVIII wieku. Przyznam, że jestem zaintrygowany. Czy znana jest wam ta tradycja piśmiennicza, tytuły, autorzy, pozycje spisane w języku polskim bądź na niego przełożone?

EDIT: Postanowiłem wzbogacić wątek o tematykę literatury tanatologicznej jako takiej, w tym również wydawnictw współczesnych. Czy są jakieś książki, które szczególnie cenicie/polecacie?

[S.K.]

Osobiście nie słyszałem ale będąc historykiem z wykształcenia zastanawiam się czy owe zjawisko mogło mieć coś wspólnego - może mogło się wywodzić - ze średniowiecznej ars moriendi. We wspomnianym okresie dość szybko - od kleru ku szerszemu ogółowi - rozpowszechniały się wszelkiej maści książeczki (czasami oficjalne, czasami będące dziełem zwykłych naciągaczy) zawierające porady na temat odpowiedniego 'zejścia z tego łez padołu'.

[Kreuzgang]

Osobiście nie słyszałem ale będąc historykiem z wykształcenia zastanawiam się czy owe zjawisko mogło mieć coś wspólnego - może mogło się wywodzić - ze średniowiecznej ars moriendi.

Zapewne tak. Doszedłem do wniosku, że to intrygująca tematyka do zgłębienia, zwłaszcza biorąc pod uwagę jak bardzo podobne tematy są tabu we współczesnym społeczeństwie. Wypychamy niechybną śmierć śmierć do domów starców, hospicjów, klinik eutanazyjnych, jak najdalej od nas, licząc że w ten sposób nie będziemy musieli mierzyć się z lękiem przed nieuchronnym; podczas gdy podobne rozumowanie może być błędne. Być może sposobem na pokonanie/zminimalizowanie lęku przed śmiercią nie jest jej zanegowanie lecz oswojenie.

Ciekawi mnie jak przyjmowano/przyjmuje się jej nieuchronność w kulturach starszych oraz bardziej egzotycznych od naszej. Podejście buddyjskie nieco już znam, o średniowiecznym wiem jakieś ogólniki, hasła których nauczono mnie w szkole: Rozmowy mistrza Polikarpa ze śmiercią, danse macabre, vanitas. Chciałbym sięgnąć głębiej.

W ogóle wydaje mi się, że takie klasyczne dzieła tanatologiczne mogą być całkiem wdzięcznym i oryginalnym materiałem do kolekcjonowania.

[Słoneczny Skowronek]

W "Księdze żałoby i śmierci", Mariana Wańczowskiego i Mirosława Lenarta znalazłem coś takiego pod hasłem ars moriendi:

[...] Maciej Włodarski, badacz literatury związanej z wątkiem "ars moriendi" oraz jej powiązań ze sztuką, pisze: >>Traktaty o sztuce umierania pojmowane były jako pomoc w przygotowaniu człowieka do szczęśliwej (czyli prowadzącej ku zbawieniu) śmierci. Zawierały pytania i napomnienia skierowane do umierającego, odpowiednie modlitwy oraz pouczenia przeznaczone dla kapłana lub innych osób asystujących przy zgonie. Towarzyszyć temu mogły rozważania dotyczące samej śmierci oraz ostrzeżenia przed pokusami ze strony szatana. Pierwsze, a zarazem najbardziej rozpowszechnione traktaty 'de arte bene moriendi' to utwory Jana Gersona (ok. 1408), wybitnego teologa francuskiego, oraz przypisywane Mateuszowi z Krakowa (ok. 1335-1410), rektorowi uniwersytetu w Heidelbergu, i Dominikowi z Capraniki (ok. 1452), arcybiskupowi Fermo we Włoszech<<".

Zresztą wrzucę zdjęcie, bo hasło jest zbyt długie, żeby pisać.
W tej książce jest dużo tego typu rzeczy, więc jeśli natrafię na coś jeszcze ciekawego to również wrzucę.
Nie jestem pewien, ale gdzieś natrafiłem na hasło wzmiankujące o domowych podręcznikach dobrej śmierci, ale nie mogę teraz tego znaleźć. Może zresztą chodziło o coś innego.

[Słoneczny Skowronek]

Reszta

[Słoneczny Skowronek]

Nie chciało załadować bo były polskie znaki w nazwach plików:/

[S.K.]

Trochę poszperałem i znalazłem coś takiego:
- "Przygotowanie do śmierci" Alfons Maria de Liguori - podejście katolickie
- "Oblicza śmierci. Propedeutyka tanatologii" Adamkiewicz Marek
- "Inne śmierci. Antropologia umierania i żałoby w późnej nowoczesności" Anna Kubiak
- "Śmierć w doświadczeniu jednostki i społeczeństwa" Antonina Ostrowska

Nie czytałem wymienionych tytułów ale sam temat wydaje się wielce interesujący. Być może wybiorę sobie jedną z pozycji na jesienną chandrę.
Po Nowym Roku podzielę się wrażeniami.

[Kreuzgang]

Pozwolę sobie zacytować, bo wypowiedź pasuje do wątku.

Z zapowiedzi:

Społeczne i kulturowe reprezentacje śmierci. Antologia tekstów
Anna E. Kubiak, Małgorzata Zawiła (red.)
Seria wydawnicza: Tanatos
Wydawnictwo: Nomos

„Celem przygotowywanej antologii p.t. „Społeczne i kulturowe reprezentacje śmierci. Koncepcje, badania i konteksty” jest wypełnienie znacznej luki na rynku wydawniczym w Polsce dotyczącym studiów tanatologicznych. Dziedzina ta, określana w krajach anglosaskich jako Death Studies jest stosunkowo młodą dyscypliną z gatunku cultural studies, transdyscyplinarną, łączącą podejścia socjologiczne, antropologiczne, historyczne, filozoficzne i psychologiczne. [...] Proponowana antologia - jak mamy nadzieję - pozwoli na całościowe spojrzenie na rozwijającą się, ważną dyscyplinę, i umożliwi także dokonanie porównań podejść tanatologii francuskiej, kontynentalnej i brytyjskiej, co do tej pory dla polskiego czytelnika nie było łatwe.
Książka została podzielona na siedem części poprzedzonych obszernym autorskim wstępem redaktorek, w którym scharakteryzują one historyczny rozwój dyscypliny, jej przedmiot badań i główne nurty dyskusji w jej obrębie. W ramach każdego z siedmiu rozdziałów poruszane są zagadnienia, które wspólnie tworzą obszar zainteresowań społecznych studiów nad śmiercią. Rozdziały podzielono ze względu na problematykę artykułów w nich umieszczonych, a obejmują one zarówno rozprawy o charakterze teoretycznym i analitycznym, jak i przykłady prac empirycznych prezentujących badania prowadzone w danym obszarze tematycznym.”


Przy okazji: w tej samej serii wyszła jakiś czas temu książka Ernesta Beckera - „Zaprzeczanie śmierci”. Jeśli ktoś jeszcze nie czytał, bardzo polecam.
Wydawnictwo: Nomos
Seria wydawnicza: Tanatos
Stron: 286
Oprawa: twarda

„Mimo wielu odczytań najważniejszego przesłania książki Beckera warto podkreślić, że jakakolwiek jest jej główna konkluzja, każdy czytelnik znajdzie w niej odpowiedź na własne pytanie egzystencjalne dotyczące problemu śmierci: czy to w aspekcie wyjaśniającym i tłumaczącym jej „terror", czy w klasyfikującym i porządkującym kulturowo-religijne próby jej zanegowania poprzez akty heroizmu, unieśmiertelnianie się w dziełach i dokonaniach lub w Bogu. Pytanie to nie może być odczytane jednakowo i jednoznacznie. Czytelnik spotka się również ze swego rodzaju prowokacją zmuszającą do rewizji aksjomatów kulturowo-religijnych, do myślenia oraz własnych poszukiwań.
prof. dr hab. Janina Gajda-Krynicka

Książka „The Denial of Death” zainspirowała wielu intelektualistów amerykańskich ¬ od Jeffa Greenberga i Toma Pyszczynskiego po Woody'ego Allena. Stała się punktem wyjścia do jednej z najbardziej znaczących dziś teorii psychologicznych, mianowicie teorii opanowywania trwogi (terror management theory), ta zaś teoria stała się punktem wyjścia do setek badań, które znacznie wzbogaciły naszą wiedzę o ludzkiej naturze. Wydaje się nawet, że bez znajomości pracy Beckera nie można w pełni zrozumieć wielu idei we współczesnej antropologii, psychologii społecznej czy złożonej natury lęków egzystencjalnych. W obliczu powyższego trudno wręcz zrozumieć, dlaczego książka Beckera nie została do tej pory udostępniona czytelnikowi polskiemu. Okazji, aby to nadrobić, nie wolno zmarnować, zwłaszcza w okresie renesansu problematyki egzystencjalnej w społecznych dyskursach. Lepiej późno niż wcale.
prof. dr hab. Wiesław Łukaszewski”

Link do książki (można stamtąd pobrać również PDF ze spisem treści, wstępem Pawła Sochy i przedmowami).
http://www.nomos.pl/products/151/p/695